ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΧΑΝΙΩΝ

Κρητικά Νομικά Έθιμα

Η έρευνα για τα Κρητικά Νομικά Έθιμα προκηρύχθηκε το έτος 2003 από το Ινστιτούτο Κρητικού Δικαίου. Πλέον, μετά από περιπέτειες παραδίδεται στον Δικηγορικό Σύλλογο Χανίων που συνεχίζει το έργο του Ινστιτούτου. Το γενικό μέρος της εκπονήθηκε από την ερευνήτρια κ. Νικολέττα Μπεχλιβάνη και έχει ήδη εκδοθεί από το περιοδικό ΤΑΛΩΣ που εκδίδει το Ινστιτούτο. Η παρούσα ερευνητική εργασία συνιστά το ειδικό μέρος της έρευνας. Συνιστά, επίσης, το δεύτερο μέρος της τριλογίας που μου ανατέθηκε στο σύνολό της: «ζωοκλοπή (: έχειν και κατέχειν) —απαγωγές/αποπλανήσεις (: είμαι, κοινωνική εικόνα, τιμή) —βεντέτα/“οικογενειακά” (: ο τρόπος αντίδρασης σε ζημιογόνα της περιουσίας του ατόμου περιστατικά, δηλαδή ζωοκλοπή ή ζωοκτονία ή μετακίνηση οροσημάνσεων, παρεμπόδιση πρόσβασης στο νερό κ.λπ., ή σε γεγονότα μειωτικά της τιμής και της υπόληψης του ατόμου και της οικογένειάς του ή του σογιού του, όπως η απαγωγή και η αποπλάνηση. Όλα αυτά καθορίζουν την κοινωνική του εικόνα και ταυτότητα. Το τρίτο μέρος είναι το αποκορύφωμα και το σημείο, όπου όλα τα προηγούμενα συγκλίνουν, διότι λειτουργούν ως η αιτία πυροδότησης των “οικογενειακών”. Το έθιμο της οπλοφορίας είναι επικουρικό του τρόπου αντίδρασης και εξετάζεται δευτερευόντως εδώ· άλλωστε, συνιστά αναπόσπαστο μέρος του σώματος του Κρητικού. Εξετάζεται, όμως, στο πλαίσιο άλλου ερευνητικού προγράμματος του Ινστιτούτου Κρητικού Δικαίου.
Άλλωστε, στην ανακοίνωση του γενικού μέρους της έρευνας που έλαβε χώρα στο συνέδριο του Ινστιτούτου Κρητικού Δικαίου «Συνάντηση για το Κρητικό Δίκαιο» (Χανιά 1-2 Οκτωβρίου 2005), η κυρία Μπεχλιβάνη επισημαίνει ότι από την αποδελτίωση των τοπικών εφημερίδων των τεσσάρων νομών της Κρήτης που χρονολογούνται από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα προέκυψε ότι οι περισσότερες από τις καταγραφείσες συμπεριφορές αφορούσαν ζωοκλοπές, αντεκδικήσεις με διάπραξη εγκλημάτων κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας για λόγους τιμής, απαγωγές γυναικών, συμπλοκές (: ΤΑΛΩΣ ΙΕ΄ (2007): 382-404 (392)).
Ειδικότερα, το ειδικό μέρος της έρευνας που παρουσιάζεται εδώ αποτυπώνει την έρευνα των δικαστικών αποφάσεων που φυλάσσονταν στο αρχείο του Εφετείου Κρήτης. Η έρευνα για την ανεύρεση, συγκέντρωση και μεταγενέστερη επεξεργασία των ως αποφάσεων αφορά την έρευνα σε διασωθείσες αποφάσεις των αντίστοιχων ετών του Εφετείου Χανίων και όχι την έρευνα σε τυχόν συλλογές αποφάσεων ή σχετικά δημοσιεύματα, καθώς πρόκειται για αδημοσίευτες (σε νομικά περιοδικά ή εφημερίδες της εποχής ή άλλη βιβλιογραφία) αποφάσεις. Κατά συνέπεια, η επεξεργασία των αποφάσεων για την εξαγωγή των πορισμάτων που εκτίθενται στις οικείες ενότητες της μελέτης παρακάτω αφορούσε τη μελέτη του πρωτοτύπου των κειμένων των δικαστικών αποφάσεων.
Αρκετοί από τους τόμους, ιδίως των παλαιών ετών, ήταν σε άσχημη κατάσταση από πλευράς συντήρησης, ενώ κάποιοι από αυτούς ήταν κατεστραμμένοι από την υγρασία, την σκόνη κ.λπ. Οι τόμοι ήταν διάσπαρτοι και μη καταχωρημένοι κατά χρονολογική σειρά. Η μη αναγνωσιμότητα κάποιων τόμων, η μη χρονολογική καταχώρηση αλλά απεναντίας η άτακτη φύλαξη των τόμων, συνέβαλλαν στη μη εξακρίβωση κατ’ έτος της ύπαρξης σχετικών τόμων. Σε κάθε τόμο απαντώνται υποθέσεις διαφόρων αντικειμένων της ποινικής διαδικασίας του Εφετείου Κρήτης. Κατά συνέπεια, έπρεπε να μελετηθούν όλες οι αποφάσεις κάθε επιλεγέντος τόμου, προκειμένου να συγκεντρωθούν οι αποφάσεις του ενδιέφεραν την έρευνα.
Οι αποφάσεις που επελέγησαν και αποτέλεσαν το δείγμα της έρευνας προέκυψαν από έλεγχο-μελέτη τόμων των ετών μεταξύ 1958 και 2000. Για κάθε έτος μελετήθηκαν τέσσερις τόμοι προς πενήντα αποφάσεις ο κάθε τόμος. Επίσης, για κάθε έτος μελετήθηκαν οι αποφάσεις είτε του Τριμελούς Εφετείου σχετικά με τις απαγωγές είτε του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου για τις αποπλανήσεις και για τους τέσσερις νομούς της Κρήτης συν μία σειρά αποφάσεων του Μικτού Ορκωτού Εφετείου. Έτσι, σε κάθε έτος αντιστοιχεί η έρευνα 200 αποφάσεων χ 5 (αριθμός δικαστηρίων), ήτοι περίπου χιλίων (1.000) αποφάσεων ανά έτος. Επειδή μελετήθηκαν 52 έτη, ουσιαστικά ξεφύλλισα περίπου πενήντα δύο χιλιάδες (52.000) αποφάσεις, απομονώνοντας όσες σχετίζονταν με τα τρία αντικείμενα που αναφέρθηκαν ανωτέρω. Τελικώς, παρουσιάζονται εδώ οι απολύτως συναφείς με τα εξεταζόμενα αδικήματα αποφάσεις που δεν είναι αναβλητικές, αλλά αποτυπώνουν πλήρη δικαστικά κρίση με τα πρακτικά τους. Πρόκειται για ογδόντα μία (81) αποφάσεις απαγωγής και ενενήντα οκτώ (98) αποφάσεις αποπλάνησης. Οι αποφάσεις έχουν συστηματοποιηθεί, ώστε εξάγονται πολύ σημαντικά συμπεράσματα για καθένα εκ των δύο αδικημάτων, ενώ παρουσιάζονται, κατά το δυνατό περιεκτικότερα, σε μορφή περίληψης. Η συλλογή των αποφάσεων έλαβε χώρα στα Χανιά κατά το θέρος των ετών 2003, 2004 και 2006.
Πολλές ευχαριστίες οφείλω στο Ινστιτούτο Κρητικού Δικαίου και τον τέως Διευθυντή του κ. Στρατή Παπαμανουσάκη για την ανάθεση σε εμένα του παρόντος ερευνητικού έργου και για την διάθεση των εγκαταστάσεών του για την μελέτη τους. Επίσης, η έρευνα αυτή δεν θα είχε πραγματοποιηθεί χωρίς την μέγιστη βοήθεια που μου παρείχε ο αδελφός μου Αργύρης Γαλανός, πτυχιούχος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, τον οποίο ευχαριστώ θερμά. Τέλος, ευχαριστώ τους υπαλλήλους του Εφετείου Κρήτης για την βοήθεια που μου παρείχαν κατά την συλλογή των δικαστικών αποφάσεων.

Αθήνα, Πρωτοχρονιά 2021